Warszawskie druki muzyczne wydane w latach 1875-1918, przechowywane w gdańskich bibliotekach

Dysertacja poświęcona jest przede wszystkim znaczeniu, funkcji i proweniencji muzycznych varsavianów wydanych w latach 1875-1918, a przechowywanych w bibliotekach gdańskich (374 druki nutowe i 56 książek). Stanowi również próbę odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu druki muzyczne z gdańskich zbiorów bibliotecznych odzwierciedlają kulturę muzyczną i wytwórczość typograficzną Warszawy z przełomu XIX i XX wieku. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów, z których trzy pierwsze stanowią „warszawski” wątek pracy. Tematyka rozdziału pierwszego – Społeczność Warszawy i jej kultura muzyczna w latach 1875-1918 – obejmuje m.in. zagadnienia związane ze wszelkimi przejawami kultury muzycznej w życiu miasta. W rozdziale przedstawiono grupy społeczne (także mniejszości narodowe i wyznaniowe) mające największy udział we współtworzeniu warszawskiej kultury muzycznej, starając się odpowiedzieć na pytanie czy, i w jakim stopniu, oferta wydawnicza z końca XIX wieku stanowi odzwierciedlenie tej aktywności. Istotnym wątkiem tych dociekań jest więc charakterystyka społeczna, polityczna i ekonomiczna poszczególnych grup społecznych Warszawy w badanym okresie oraz ich roli i znaczenia w życiu miasta, oczywiście przede wszystkim kulturalnym. Siłą rzeczy rozdział przedstawia również „pejzaż muzyczny” Warszawy, w którym owe grupy mogły realizować potencjalne lub rzeczywiste potrzeby kulturalne. Charakterystyka grup społecznych Warszawy pomogła w opracowaniu rozdziału drugiego – Drukarstwo muzyczne na tle typografii warszawskiej w latach 1875-1918 oraz następnego: Wydawnictwa i księgarnie muzyczne działające w Warszawie w latach 1875-1918 i ich oferta. Skoncentrowano się w nich na warszawskiej typografii muzycznej, analizując jej działalność zarówno w ujęciu lokalnym, jak i w odniesieniu do ówczesnego drukarstwa europejskiego, a następnie przedstawiono ustalone fakty z dziejów interesujących firm poligraficznych oraz życiorysów ich właścicieli. Omówiono periodyki publikujące materiały muzyczne oraz serie i cykle wydawnicze, dokonując ich podziału wedle różnych kryteriów (m.in. pod względem przeznaczenia wykonawczego, formy muzycznej, wartości dydaktycznych), a także katalogi wydawniczo-księgarskie informujące o drukach muzycznych. Scharakteryzowano warszawski repertuar wydawniczy pod względem treściowym oraz wykorzystanych w utworach obsad wykonawczych i form muzycznych. Rozdział czwarty Warszawskie druki muzyczne z lat 1875-1918 w bibliotecznych zbiorach gdańskich i piąty Proweniencja warszawskich druków muzycznych z lat 1875-1918 przechowywanych w repozytoriach gdańskich stanowią wątek „gdański” rozprawy, w którym została przybliżona międzywojenna i przede wszystkim powojenna aktywność polskiego środowiska muzycznego na Wybrzeżu Gdańskim oraz działalność bibliotek gdańskich gromadzących po wojnie spuścizny polskich muzyków oraz wydawnictwa pochodzące z kolekcji przedwojennych i różnorakich darów, które stanowiły wówczas cenny zasób wobec niedoboru wartościowych pozycji z punktu widzenia artystów i dydaktyków uczących muzyki na poziomie wyższym. Przeprowadzono również szczegółową analizę warszawskich muzykaliów wydanych w latach 1875-1918, zidentyfikowanych w bibliotecznych zbiorach gdańskich. Piąty rozdział ukazuje natomiast drogę, jaką publikacje te przebyły, trafiając poprzez różnych właścicieli do gdańskich zbiorów bibliotecznych, zbadaną na podstawie wpisów proweniencyjnych oraz w oparciu o dostępną dokumentację ewidencyjną bibliotek. Na podstawie analizy proweniencji varsavianów przechowywanych w gdańskich zbiorach bibliotecznych (przede wszystkim w Bibliotece Głównej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku) można wysnuć wniosek, że druki te służyły w pracy artystycznej i dydaktycznej muzyków przybywających po II wojnie światowej z Warszawy na Wybrzeże. Studia nad muzycznymi varsavianami z lat 1875-1918 dowodzą jak bardzo ważnym materiałem badawczym jest muzyczna produkcja wydawnicza z tego okresu. Dokumentuje ona kształtowanie się kultury, nie tylko muzycznej, ale także m.in. kultury książki. Rekonstrukcja tego fenomenu nie może się obyć bez analizy danych bibliograficznych identyfikujących edycje, nakładców, drukarzy, księgarzy, instytucje sprawcze i użytkowników, dla których druki były przeznaczone oraz bez badań nad instytucjami i osobami, które te publikacje gromadziły i rzeczywiście wykorzystywały w różnych sposób. Dlatego bardzo ważnym elementem niniejszej rozprawy jest Katalog warszawskich druków muzycznych oraz piśmiennictwa muzycznego i muzykologicznego z lat 1875-1918 przechowywanego w bibliotecznych zbiorach gdańskich.The dissertation focuses mainly on the significance, function and provenance of musical varsaviana published between 1875 and 1918 and stored in Gdańsk libraries (373 pieces of sheet music and 57 books). It also attempts to provide an answer to what degree the music prints from the Gdańsk library collections reflect the musical culture and typographic output of Warsaw at the turn of the 19th and 20th century. The dissertation consists of five chapters, out of which the first three constitute the Warsaw theme of the work. The topic of the first chapter – Warsaw Society and Its Musical Culture in the Years 1875-1918 – includes i.a. the issues related to all forms of manifestation of musical culture in the life of the city. Social groups, (also national and religious minorities), playing the most significant role in the co-creation of the Warsaw musical culture have been presented in an attempt to provide an answer to the question about the publishing offer of the last decades of the 19th century – if and to what extent it reflects their activity. Therefore, the social, political and economic characteristics of particular social groups in Warsaw in the studied period and their function and significance for the life of the city, obviously, mainly its cultural life, constitute a important part of the research. Naturally, in the chapter the “musical landscape” of Warsaw is also depicted, where these groups could fulfill their potential and actual cultural needs. Characteristics of the Warsaw social groups served to prepare the second chapter of the dissertation – Musical Printing Industry in the Context of Warsaw Typography in the Years 1875-1918 and of the successive chapter: Publishing Houses and Music Bookshops Operating in Warsaw in the Years 1875-1918 and Their Offer. The focus of the chapters is on Warsaw musical typography through analyzing local activities as well as its relation to the European printing industry of those times. Subsequently the established facts from the history of the publishing companies and the biographies of their owners were presented. Periodicals in which musical materials were published, publishing series and cycles were discussed, including their classification according to various criteria (i.a. according to their performance use, musical form, didactic value), as well as publishing and bookshop catalogues including information on musical prints. Warsaw publishers’ portfolio was characterised with regard to its content as well as the performance casts and musical forms used in the musical pieces. The fourth chapter - Warsaw Musical Prints from the Years 1875-1918 in the Gdańsk Library Collections, and the fifth chapter Provenance of the Warsaw Musical Prints from the Years 1875-1918 Stored in Gdańsk Repositories constitute the Gdańsk theme in the dissertation. It covers the interwar and, mainly, the post-war activity of the Polish music community on the Gdańsk Coast, as well as the activity of the Gdańsk libraries that after the war gathered the heritage of Polish musicians and publications coming from the pre-war collections and various donations, which at that time were a precious resource in the light of scarcity of valuable resources from the point of view of artists and educators teaching music at high school level. A detailed analysis of the Warsaw documents concerning music published between 1875 and 1918, identified in the Gdańsk library collections. The fifth chapter describes the path followed by the publications thorough various ownership to reach the Gdańsk library collections, studied on the basis of provenance inscriptions and available library documentation. The analysis of the provenance of varsaviana stored in the Gdańsk library collections (particularly in the Main Library of the Stanisław Moniuszko Academy of Music in Gdańsk) allows to conclude that those prints were used for the purpose of artistic and educational work by the musicians moving to the Coast from Warsaw after the Second World War. The studies on the musical varsaviana from the years 1875-1918 show how important study material the music publication production of those times is. It documents how culture was being formed, not just musical culture but also i.a. book culture. Reconstruction of the phenomenon cannot be carried out without an analysis of the bibliographic data identifying editions, publishers, printers, bookshop owners, managing institutions and users for whom the prints were intended, nor without studies on the institutions and persons that gathered the publications and actually used them in a number of ways. Therefore, The Catalogue of the Warsaw Music Prints and Music and Musicological Literature from the Years 1875-1918 Stored in the Gdańsk Library Collections constitutes a major element in this dissertation

"Pan Wołodyjowski" Henryka Sienkiewicza jako dramat muzyczny

Ludzie i książki: studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne: księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz; rozdzia

The image of gypsies in Polish collections of iconographic materials (19th century - first half of the 20th century) : reconnaissance

The image of Gypsies in Polish collections of iconographic materials (19th century - first half of the 20th century) - reconnaissance. At least since the Middle Ages the people of Europe have shared their space with the nomadic Gypsy people. Its long, often troublesome neighborhood resulted in the formation of two parallel, though different, stereotypical images of the Roma in European culture. In one of them one, they are portrayed negatively, as the personification of all the pejorative and demonic qualities. Two words describing Roma Stereotypes in this language context are as follows: dangerous vagrants, thieves, criminals, living without any moral rules. Under the influence of romantic ideas in European culture a different picture of the Gypsies began to take shape. According to this ideal, they were considered to be free people, living itinerant lives and in harmony with nature, free from hard work, colorful, cheerful, independent and artistic. In this paper we would like to present how the ideas existing in the nineteenth-and twentieth century culture reflected in the iconography of Roma. On the basis of Polish collections we will show the most important themes and motifs associated with the iconography and mythology of this minority. At the same time, we will try to show to what extent the European images coincided with the real culture and tradition of the Gypsies. In the analysis we will use both engravings, woodcuts, paintings, graphics press and photographs found in public collections in Tarnow, Sejny or Krakow, as well as in various private collections

The music printing development with Popovtsy in the 19th century and at the beginning of the 20th century

The main goal of this article’s author is to describe the beginnings of the music printing with the Old Believers acknowledging priests (Popovtsy). The first attempts of printing the orthodox songbooks containing notes have been pioneering. However, there were quite a few editorial as well as printing flaws. The current author, by analyzing priest’s professor Dymitr Razumowski contribution into the whole process of songbooks printing, proves that it has been possible to organize edition only thanks to the cooperation between the editor and publisher. Further, there are explained the causes of printed songbooks rejection among the Old Believers not only in Russia but also among those who emigrated. The second part of this work is dedicated to Lasar Kalashnikov’s editorial activity carried in Kiev and afterwards in Moscow, especially his great contribution into popularization of different forms of the Old Believers’ church singing. Based on the accessible sources, it is described that Kalashnikov’s editorial successes have been only possible owing to the fact of the orthodox church authorities’ support and political favourable for the Old Believers circumstances.Głównym zadaniem, jakie postawił sobie autor przytoczonego artykułu, było nakreślenie początków pojawienia się drukarstwa muzycznego u staroobrzędowców uznających kapłaństwo. Analizując pierwsze przedsięwzięcia w dziedzinie drukowania śpiewników cerkiewnych zawierających nuty, wykazał jego pionierskość. Jednocześnie wskazuje na liczne niedociągnięcia redakcyjne oraz samego druku. Analizując wkład ks. Prof. Dymitra Razumowskiego w cały proces przygotowania do druku śpiewników autor udowadnia, iż realizacja wydania była możliwa tylko dzięki wzajemnej współpracy pomiędzy wydawcą a redaktorem. W dalszej kolejności autor wyjaśnia przyczyny nie przyjęcia nowo wydrukowanych ksiąg przez środowiska staroobrzędowców tak w Rosji, jak i na emigracji. Drugą część pracy autor poświęcił na opisanie działalności wydawniczej prowadzonej w Kijowie a potem w Moskwie przez Łazarza Kałasznikowa, a szczególnie wielkiego wkładu, jaki włożył w popularyzację różnych form staroruskiego śpiewu cerkiewnego. Na podstawie dostępnych źródeł autor wykazał, iż przedsięwzięcia wydawnicze realizowane przez Kałasznikowa zawdzięczają swoje powodzenie poparciu udzielonemu wydawcy przez władze cerkiewne oraz sprzyjającym staroobrzędowcom uwarunkowaniom [email protected]рмологiон нотный, Львов 1700.Iрмологiон нотный, Львов 1709.Духовные и договорные грамоты великих и удельных князей XIV-XVI вв, Москва-Ленинград 1950.Ирмосы, Кiев 1909-1912.Круг церковного древнего знаменного пения, Ч. 1, Санкт-Петербург 1884.Обедница знаменнаго и демественнаго роспева съ архиерейскимъ служениемъ, изд. 1, Киев 1909.Обиходъ церковнаго знаменнаго пения, изд. 1, Киев 1909.Октай церковнаго крюковаго пения, изд. 1, Киев 1909.Освященный собор старообрядческих епископов. Третий день, „Церковь”, 1910, nr 36.Праздники, Кiев 1910.Трезвоны, Москва 1914.Ekiert J., Bliżej muzyki. Encyklopedia, Warszawa 1994.Florczak M., Śpiewy liturgiczne Rosyjskiej Cerkwi prawosławnej, zarys historyczno-analityczny, Warszawa 2013.Iwaniec E., Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII-XX w., Warszawa 1977.Jaroszewicz-Pieresławcew Z., Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI-XVIII wieku, Olsztyn 2003.Jasinowśkyj J., Znaczenie eparchii Przemyskiej w rozwoju ukraińskiej muzyki cerkiewnej, [w:] Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień Przemyśl 1994, T. II, s. 403-420.Lissa Z., Historia Muzyki Rosyjskiej, Warszawa 1955.Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu, Warszawa – Wrocław 1986.Przywecka-Samecka M., Dzieje drukarstwa muzycznego w Polsce do końca XVIII wieku, Wrocław 1993.Sawicki D., Kwestia „razdielnorieczija” i śpiewu wielogłosowego w nauczaniu staroobrzędowców rosyjskich, ELPIS, t. 16, s. 201-209.Sawicki D., Pierwsze próby reform śpiewu cerkiewnego na Rusi. Działalność I i II Komisji (1652-1670), ELPIS, Rocznik XV (XVI), Zeszyt 27(40), s. 139-146.Sawicki D., Staroje istinnorieczije i razdielnorieczije jako dwie główne epoki w dziejach śpiewu liturgicznego na Rusi od XI w. do XVII w., [w:] „Z badań nad językiem i kulturą Słowian”, red. P. Sotirov i P. Złotkowski, Lublin 2007, s. 169-178.Sawicki D., Staroruski śpiew cerkiewny i funkcjonowanie jego wybranych form w praktyce liturgicznej staroobrzędowców, Warszawa 2013 (rozprawa doktorska w ChAT), s. 31.Wójcicka U., Wariacje na temat muzyki (Próba usystematyzowania staroruskich motywów muzycznych w literaturze XI-XV wieku), „Musica Antiqua Europae Orientalis”, T. VII, Bydgoszcz 1985, s. 47-68.Wołosiuk W., Irmologion Supraski, „Rocznik Teologiczny”, rok. XLVI, Warszawa 2004/2.Wołosiuk W., Wschodniosłowiańscy kompozytorzy muzyki cerkiewnej od XVII do 1. połowy XX wieku i obecność ich utworów w nabożeństwach PAKP, Warszawa 2005.Wołosiuk W., Wschodniosłowiańskie pieśni religijne. Ich geneza, struktura oraz zarys rozwoju, Warszawa 2013.Бобков Е., Певческие рукописи гуслицкого письма, „Труды Отдела древнерусской литературы”, 1977, Т. 32, s. 388-394.Богатенко Я., Методика церковного пения, „Церковь”, 1909, № 19, s. 636-637; № 40, s. 1145-1152; № 48, s. 1348-1350.Бражников М., Лица и фиты знаменного распева, Ленинград 1984.Бражников М., Русская певческая палеография, Санкт-Петербург 2002.Бражников М., Лица и фиты знаменного распева, Ленинград 1984.Бычков В., Русская средневековая эстетика XI-XVII века, Москва 1995, s. 543-588.Владышевская Т., Музыкальная культура Древней Руси, Москва 2006.Вознесенский И., О церковном пении Православной Греко-Российской Церкви: Большой и малый знаменный роспев, Рига, 1890.Вознесенский И., Церковное пение православной юго-западной Руси по нотолинейныь ирмологам XVII и XVIII веков, Вып. 1, Москва 1898.Гарднер И, Богослужебное пение Русской Православной Церкви, T. I-II, Москва 2004.Г-въ, «Хомовое» или «наречное, „Церковное пение”, 1909, № 8, s. 211-224.Григорьев Е., Пособие по изучению церковного пения и чтения, Рига 2001.Д. Шабалин, Певческие азбуки древней Руси, Т. I, Краснодар 2004.Денисов Н., Стрельниковский хор Костромской земли. Традиции старообрядческого церковного пения, Москва 2005.Денисов Н., Традиции старообрядческого церковного пения. Певческие источники, praca dostępna na: http://www.portal-slovo.ru/art/36005.php [15.10.2013].Дынникова И., Морозовский хор в контексте старообрядческой культуры начала ХХ века, Москва 2009.Зенин Н., Как еще далеко до рассвета, „Старообрядческая мысль”, 1911, № 6.Калашников Л., Aзбука церковного знаменного пения, Кiев 1908.Калашников Л., Азбука демественного пения, Кiев, 1911.Келдыш Ю., История русской музыки, T, I, Мосва 1983.Кудрик Б., Огляд історії української церковної музики, Львів 1995.Кутузов Б., Русское знаменное пение, Москва 2008.Лабынцев Ю., Памятники древнерусской книжности и литературы в старообрядческих изданиях Супрасльской типографии (XVIII в.) „Труды Отдела древнерусской литературы” 1981, T. 36, s. 209-215.Мартынов В., История богослужебного пения, Москва 1994.Мезенец А., Извещение о согласнейших пометах, изд. Ст. Смоленский, Казань 1888.Мельников Ф., Краткая история древлеправославной (старообрядческой) Церкви, Барнаул, 1999.Металлов В., Азбука крюкового пения, Москва 1899.Металлов В., Осмогласие знаменнаго роспѣва. Опыт руководства къ изучению осмогласiя знаменнаго роспѣва по гласовымъ попѣвкам, Москва 1899.Металлов В., Очерк истории Православнаго церковнаго Пения, Москва 1915.Модест арх., О церковном октоихе, Вильна 1865.Никольская-Береговская Κ., Русская вокально-хоровая школа ІХ-ХХ веков, Методическое пособие, Москва 1998.Озорнов М., Азбука крюкового пения, Москва 1901.П. Бессонов, Судьба нотных певческих книг, „Православное Обозрение», 1864, T. XIV, s. 27-130.Печенкин Г., Возвашник: Возвахи знаменного роспева: Обиходное осмогласие: Опыт исследования, истолкования, практики знаменного пения и методика обучения, Москва 2010.Пожидаева Г., Лексикология демественного пения, Москва 2010.Поспелов E., Мои заметки, „Старообрядческая мысль”, (Приложение: Церковное пение), 1910, № 8.Поспелов Е., Крюковое осмогласие, „Церковное Пение”, 1909, nr 1, s. 10-18.Поспелов Е., О новых напевах, „Церковное пение”, 1909, № 4-5, s. 92-98.Преображенский А., Разумовский, Димитрий Васльевичъ, „Русская Музыкальная Газета”, 1897, s. 622-623.Разумовский Д., Богослужебное пение Православной Греко-Российской Церкви. Москва 1886.Разумовский Д., О знаменном роспеве, [w:] Круг церковного древнего знаменного пения, Ч. 1, Санкт-Петербург 1884, s. X-XXIII.Разумовский Д., Церковное пение в России, Москва 1867-69.Сахаров И., Исследования о русском церковном песнопении, „Журнал Министерства Народного Просвещения”, Вып. LXI–LXII, 1849, s. 146-196, 262-284.Смилянская Е., Денисов Н., Старообрядчество Бессарабии: книжность и певческая культура, Москва 2007.Смоленский Ст., Об указаниях оттенков исполнения и указаниях музыкально-певческих форм в крюковом письме, „Церковное пение”, 1909, №3, s. 65-83; № 12, s. 314-317.Смоленский Ст., Примечания къ Азбуке Мезенца, Казань 1888.Тальберг Н., История русской церкви, Москва 2004.Финдейзен Н., протоiерей Д. В. Разумовский (Очерк его деятельности), „Русская Музыкальная Газета”, 1894, nr 9, s. 173-178.Ясiновський Ю., Вiзантiйська гимнографiя i церковна монодiя в українськой рецепцiї ранньо-модерного часу, Львiв 2011.1712713

“Лівія Квінтілла” – опера Зигмунта Носковського

Zygmunt Noskowski (1846–1909) wrote his first opera, “Livia Quintilla” (libretto by Ludomił German) during the period 1890–1897. It was performed shortly afterwards in Lvov (February 15, 1898), in Cracow (May 11, 1898) and in Warsaw (April 19, 1902), but today it is usually ignored in studies devoted to the history of Polish music

Biblioteki muzyczne. Biblioteka Akademii Muzycznej w Krakowie i jej udział w działalności uczelni

The article contains a short characteristics of music libraries, their typology, specifics of collections, problems connected to their description etc. and then it presents the description of activities of the Musical Academy in Cracow and its role in the life of the academy. It emphasizes also the contribution of the library in the realization of statute tasks of the academy – didactic, scientific and cultural activity.Artykuł zawiera krótką charakterystykę bibliotek muzycznych, ich rodzaje, specyfikę zbiorów, problemy związane z ich opracowaniem itd., a następnie opis działalności Biblioteki Akademii Muzycznej w Krakowie i jej roli w życiu uczelni. Podkreśla również udział biblioteki w realizacji statutowych zadań Akademii – działalności dydaktycznej, naukowej i kulturotwórczej.

Literatura do śpiewania. Nuty z tekstem w ofercie wydawców na ziemiach polskich w latach 1801–1875

Various songs printed on Polish lands in the nineteenth-century were an important part of the contemporary publishing offer. Apart from the most frequently published artistic songs, also vocal parts of stage pieces (predominantly from opera or comic opera) as well as vocal and instrumental church compositions were released. A considerable number of such publications came out in Warsaw, whereas in the capitals of particular districts the number of new volumes was much lower. Over the discussed years there were published many songs (50%): in Warsaw – first with the lyrics written by Kazimierz Brodziński, Franciszek Karpiński, Franciszek Dionizy Kniaźnin and Julian Ursyn Niemcewicz, then by Jan Tomasz Seweryn Jasiński, and finally by Jan Chęciński, Teofil Lenartowicz and Józef Bohdan Zaleski. In other places songs were published mainly after 1850. A wide distribution going beyond annexed territories was typical of the poetry books by Edmund Wasilewski (Cracow, Vilnius, Poznań), Józef Bohdan Zaleski (Lvov, Cracow, Poznań), Jan Czeczot, Adam Mickiewicz and Stefan Witwicki (Vilnius, predominantly due to Stanisław Moniuszko’s prolificacy as a composer, with special reference to his Śpiewniki domowe).Drukowane na ziemiach polskich w XIX wieku różnego rodzaju śpiewy stanowiły istotną część ówczesnej oferty wydawniczej. Poza najczęściej publikowaną pieśnią artystyczną – wydawano także wokalne fragmenty scenicznych utworów (głównie oper i komediooper) oraz wokalne i wokalno-instrumentalne kompozycje kościelne. Najwięcej takich druków ukazywało się w Warszawie, wielokrotnie mniej w stolicach poszczególnych dzielnic. Na przestrzeni omawianych lat najwięcej publikowano pieśni (ponad 50%): w Warszawie – początkowo z tekstami Kazimierza Brodzińskiego, Franciszka Karpińskiego, Franciszka Dionizego Kniaźnina i Juliana Ursyna Niemcewicza, potem Jana Tomasza Seweryna Jasińskiego, a w końcu Jana Chęcińskiego, Teofila Lenartowicza i Józefa Bohdana Zaleskiego. W pozostałych ośrodkach pieśni publikowano głównie po 1850 roku, a ponadzaborowym zasięgiem wyróżniały się poezje Edmunda Wasilewskiego (Kraków, Wilno, Poznań), Józefa Bohdana Zaleskiego (Lwów, Kraków Poznań) oraz Jana Czeczota, Adama Mickiewicza i Stefana Witwickiego (Wilno, głównie ze względu na kompozytorską płodność Stanisława Moniuszki, zwłaszcza jego Śpiewniki domowe)